پارچه‌ پلیسه چیست ؟ آشنایی و نکات مهم در دوخت آن

پارچه پلیسه (به فرانسوی (Plissé یا پارچه چین‌دار (Pleated Fabric) از محبوب‌ترین پارچه‌های مورد استفاده در صنعت مد و دکوراسیون داخلی است. مهم‌ترین ویژگی این پارچه، چین‌های فشرده یا غیر‌فشرده آن است که معمولا به صورت منظم و با فواصل یکسان از یکدیگر قرار دارند.هنر ایجاد تا در پارچه بصورت یکنواخت، در عصرهای گوناگون و فرهنگ های مختلف از غرب تا شرق در صنعت مد رواج داشته و این قدمت نشان از زیبایی همیشگی این پارچه دارد. باید توجه داشت که وقتی از پارچه پلیسه حرف میزنیم، در واقع منظور پارچه‌هایی است که به صورت آماده چین‌دارتولید شده اند و نه جنس آنان. به عبارت دیگر پلیسه‌دار کردن پارچه‌ها یک نوع تکنیک نساجی است که میتوان روی انواع مختلف پارچه با جنس‌های متفاوت اعمال نمود.

تاریخچه پارچه پلیسه: مروری کوتاه بر قدمت پارچه‌های چین‌دار

شاید برایتان جالب باشد که بدانید تاریخ و ریشه پارچه پلیسه به دوران باستان بازمیگردد. تکنیک پلیسه‌دارکردن پارچه ها از مصر باستان تا دنیای مدرن امروزی، پرطرفدار بوده است. تعجبی هم ندارد چراکه این نوع پارچه در عین سادگیش، زیبایی همیشگی دارد و این محبوبیت باعث شده تا در دنیای مد، هر چند سال یکبار، به ترند سال تبدیل شود. همانطور که در ادامه توضیح خواهیم داد، استفاده از پارچه‌های پلیسه  در تاریخ، بیشتر مخصوص اشرافیان و درباریان بوده و نماد ثروت و جایگاه اجتماعی بالای افراد شناخته میشده چراکه فرآیند پلیسه‌دار کردن، زمان زیاد و ابعاد بزرگ پارچه را مصرف میکرده است.

استفاده از این پارچه در بین اشراف‌زادگان مصر بسیار رایج بوده و نماد ثروت و موقعیت اجتماعی آنها محسوب میشد.

در یونان باستان و روم پوشیدن لباس‌هایی از پارچه‌های پلیسه ظریف و خاص، بیشتر مخصوص زنان و مردانی با طبقه اجتماعی بالا بوده و بیشتر برای لباس‌های رسمی و در مناسبت‌های مختلف مورد استفاده قرار میگرفته است.

در چین و کره، تکینک چین‌دوزی نقش مهمی در لباس‌های سنتی و رسمی آنها (مخصوصا در دامن‌ها) داشته است.

در دوران قرون وسطی و عصر رنسانس، لباس‌های پلیسه برای اشرافیان و درباریان و در لباس‌های مذهبی و روحانیون نیز به طور گسترده به‌کار گرفته شد. بعدها در عصر باروک بر شکوه و تجملات این نوع لباس‌ها، با ایجاد چین‌های بیشتر و پیچیده‌تر افزوده شد.

با به وقوع پیوستن انقلاب صنعتی با وجود ماشین‌آلات مختلف، پیشرفت چشمگیر در صنعت نساجی به وقوع پیوست و پارچه‌های طرح پلیسه به طور گسترده در میان عموم مردم رواج یافت. با گذشت زمان در قرن بیست و بیست و یکم، محبوبیت این پارچه بیشتر شده و همچنان با سبک‌ها و تکنیک‌های مختلف یکی از عناصر مهم دنیای مد محسوب میشود.

بررسی انواع پارچه‌ های پلیسه

چین‌دار کردن پارچه‌ها میتواند بصورت افقی و عمودی، با عمق‌های متفاوت، نرم یا سخت باشد. برای درک بهتر این موضوع، عکس‌هایی از نحوه تا کردن پارچه‌ها اورده‌ایم:

1. پلیسه آکاردئونی (Accordion Pleats): از چین‌های متناوب، منظم و موازی با فاصله های یکسان تشکیل شده است.
2. پلیسه چاقویی : (Knife Pleats)از چین‌های باریک و نزدیک به هم، یکنواخت و منظم تشکیل شده است.
3. پلیسه جعبه ای (Box Pleats): از چین‌های به سمت بیرون تشکیل شده است که یک فضای مربع شکل یا جعبه‌ای میسازند.
4. پلیسه معکوس (Inverted Pleats): از چین‌های به سمت داخل تشکیل شده است و برعکس پلیسه جعبه ای میباشد.
5. پلیسه کرکره‌ای :(Honeycomb Pleats)از چین‌هایی تشکیل شده است که در جهات مختلف تا شده اند و ظاهری شبیه به لانه زنبور میسازند.
6. پلیسه پینتاک ((Pintucks Pleats: از چین‌های بسیار نازک و باریک و نزدیک به هم تشکیل شده است.
7. پلیسه یک طرفه (Bias Pleat): از چین‌های مورب تشکیل شده است.
8. پلیسه کریستال Crystal Pleat)): از چین‌های برجسته، باریک و منظم تشکیل شده است.
9. پلیسه خورشیدی :(Sunburst Pleats) از چین‌های شعاعی گسترده شده از یک مرکز تشکیل شده است.
10. پلیسه مینی:(Micro Pleats) از چین‌های نازک و نزدیک به هم با بافت نرم و انعطاف‌پذیر تشکیل شده است.

چه پارچه هایی مناسب پلیسه‌دار کردن هستند ؟

برای اینکه پلیسه‌های ایجاد شده روی یک پارچه دائمی باشند و دوام بالایی داشته باشند، بهتر است از پارچه‌هایی استفاده شوند که ایستایی بالایی داشته، میزان چروک پذیری و آبرفت کمی داشته باشند. از طرفی میزان ضخامت پارچه برای هر یک از انواع پلیسه نام برده شده در بالا، متفاوت است.

در ادامه پارچه هایی را نام میبریم که برای ایجاد چین و پلیسه‌سازی مناسب هستند:

1. پارچه مخمل: این پارچه تراکم و وزن بالایی دارد و برای ایجاد چین‌های برجسته و عمیق مناسب است.
2. پارچه ابریشم: این پارچه سبک و لطیف است و کشش مناسب و انعطاف پذیری برای ایجاد چین‌های ظریف کاربرد دارد.
3. پارچه ساتن: از محبوب‌ترین پارچه ها برای پلیسه‌دار کردن است که به دلیل براق و لطیف بودن برای ایجاد چین‌های ظریف و دقیق مناسب است.
4. پارچه کرپ: این پارچه بافت ضخیم و وزن متوسطی است و بخاطر قابلیت کشسانی کم، میتواند در حفظ حالت پلیسه های عمیق وبرجسته مناسب باشد.
5. پارچه تافته: این پارچه به دلیل ساختار محکم و وزن سبک خود میتواند به حفظ شکل چین‌های مشخص و دقیق کند.
6. پارچه ژاکارد: این پارچه دارای ساختاری خشک و آهاردار است که باعث میشود پلیسه‌ها شکل واضحی داشته باشند و تغییرشکل ندهند.

روش های پلیسه‌دار کردن پارچه

برای پلیسه دار کردن پارچه‌‌ها از روش‌های مختلفی استفاده میشود که معمولا یا به صورت دستی و یا با دستگاه های نساجی انجام میشوند. فرآیند پلیسه‌سازی برای ایجاد چین‌ها با الگوهای متفاوت و روی پارچه‌های مناسب به کار میرود. برای انجام این کار، چه به صورتی سنتی یا مدرن، ابتدا باید پارچه‌ مناسب برای ایجاد هرنوع پلیسه

• پلیسه سازی با اتو یا بخار: پس از تعیین الگو و مکان چین‌ها، با استفاده از حرارت اتو یا دستگاه بخار آنها را ایجاد و تثبیت میکنند.
• پلیسه سازی با قالب: پس از برش پارچه، آنرا روی قالب‌های آماده با اشکال مختلف که از جنس فلز یا پلاستیک هستند، قرار میدهند و پس از ایجاد فشار برای طرح‌اندازی روی پارچه، چین‌های ایجاد شده را با حرارت تثبیت میکنند.
• پلیسه سازی ماشینی: این روش بیشتر برای تولید انبوه به کار میرود و میتواند با استفاده از دستگاه‌های صنعتی، چین‌های منظم و متنوع با عمق مورد نظر روی پارچه ها ایجاد کند.
• پلیسه سازی با چسب‌های مخصوص: این یک روش مدرن برای ایجاد و تثبیت چین‌ها بصورت سریع و بدون نیاز به دستگاه‌های پیچیده است. این چسب‌ها میتوانند بصورت اسپری، نوار یا مایع باشند.
• پلیسه سازی با نوارهای پلیسه: این روش با استفاده از نوارهای آماده انجام میشود که مستقیم روی پارچه میچسبند و چین‌های دقیق و منظم ایجاد میکنند.

نکات مهم در دوخت پارچه پلیسه

پیچیدگی دوخت پارچه پلیسه از این جهت است که چین‌های این پارچه باید شکل طبیعی خود را حفظ کنند و طرح پلیسه تغییر شکل ندهد. بنابراین دوخت درست و اصولی این پارچه باعث میشود تا چین‌های آن دقیق و منظم بوده و به صورت دائمی به شکل طرح اولیه باقی بمانند. اگر میخواهید خودتان لباس یا هرنوع پوشاکی به سبک پلیسه خیاطی کنید، در ادامه ذکر کردیم که میتواند برایتان مفید باشد:

• پارچه مناسب انتخاب کنید.

قبل از شروع کار، باید پارچه ای انتخاب کنید که بتواند شکل و طرح پلیسه ها را حفظ کند. برای این منظور پارچه‌‌هایی با ویژگی‌های زیر میتواند مناسب باشد: الیاف مصنوعی و پلی‌استر آنها بیشتر باشد، وزن آنها سنگین‌تر، ضخامتشان متوسط رو به بالا و تراکمشان بالا باشد، کم بودن میزان حساسیت پارچه به حرارت و شست و شو، چروک پذیری و کشسانی کم داشته باشد، ایستایی خشک داشته و آهاردار باشند و نهایتا آبرفت نداشته باشند.

• با الگو خیاطی کنید.

اگر احتمال آبرفت پارچه وجود دارد، قبل از شروع کار آنرا بشویید. پارچه را با استفاده از بخار یا اتو کاملا صاف و بدون چروک آماده کنید. برای اینکه به آن آسیبی نرسد میتوانید یک پارچه نسبتاً ضخیم رویش بیندازید و سپس اتو بزنید. پارچه را با استفاده از چسب یا سوزن ثابت نگه داشته و الگوی خود را روی آن قرار دهید و با سوزن ته گرد ثابتش کنید.

• نکته: توجه داشته باشید برای اینکه برش الگوها دقیق‌ باشد و از جا‌به‌جایی و لغزش پارچه جلوگیری شود، حتما قبل از برش زدن هم پارچه را ثابت کنید و هم الگوی کاغذی را روی آن محکم کنید.
• هنگام برش و دوخت، جهت چین‌ها را مدنظر داشته باشید. با دقت و آرامش کار کنید.
• بهتر است درزها را میان چین‌های پارچه قرار دهید تا روی لباس معلوم نباشند.
• برای شست و شو و اتوکشی این نوع پارچه، ترجیحا آنرا به خشکشویی بسپارید.

گفتیم که پارچه پلیسه در واقع میتواند هر جنس پارچه‌ای باشد که تکنیک چین‌دار کردن روی آن اجرا شده و بدین ترتیب انواع مختلفی از پلیسه را بوجود آورده است. با انواع روش‌های ساخت پارچه پلیسه آشنا شدیم که به صورت صنعتی و نیمه صنعتی تولید میشود. همین‌طور با اهمیت تاریخی این نوع هنر آشنا شدیم و دریافتیم که در طول تاریخ، استفاده از مدل پارچه پلیسه، عموما مخصوص افرادی با طبقه اجتماعی بالا بوده است. در نهایت در مورد چند نکته مهم صحبت کردیم که بهتر است هنگام دوخت پارچه پلیسه مد نظر داشته باشید تا بتوانید مدل‌های متنوع و منحصر‌به‌فرد طراحی و تولید کنید.